Badania mikrokrajobrazu pól i kopców na terenie rezerwatu BPN

W okresie wakacyjnym, od czerwca do września 2018 roku, prowadzone były w ramach projektu Dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze Puszczy Białowieskiej badania archeologiczne na terenie północnej i środkowej części Puszczy Białowieskiej. W pracach uczestniczyło pięć zespołów badawczych kierowanych przez: dr. Joannę Wawrzeniuk we współpracy z Romanem Szlązakiem i Martą Kaczmarek; Dariusza Krasnodębskego i Jagodę Mizerkę; Michała Szubskiego i Magdalenę Rutynę oraz Michała Jakubczaka i dr. Kamila Niedziółkę. Na stronie naszego projektu będziemy stopniowo udostępniać informacje na temat odkryć kolejnych zespołów.

Poniżej prezentujemy wyniki badań zespołu kierowanego przez: dr. Joannę Wawrzeniuk we współpracy z Romanem Szlązakiem i Martą Kaczmarek.

Zespół prowadził praceych ochroną Parku Narodowego. W badaniach uczestniczyli studenci UKSW: Krzysztof Drąg, Jakub Makowski oraz Aleksandra Bochniak.

Odkryte podczas analizy map NMT (Numerycznego Modelu Terenu) stanowisko nad rzeką Hwoźną, składające się z dwóch skupisk kopców i siatki pól, zweryfikowane zostało wiosną 2017 roku. Jedno ze skupisk składa się z trzech kopców i pól, drugie, położone w odległości około 150 od pierwszego, składa się z dwudziestu czterech różnej wielkości obiektów. Celem badań było określenie chronologii i funkcji kopców oraz otaczającego je krajobrazu osadniczego – spodziewano się odkrycia na tym terenie śladów wcześniejszych osad.

W ramach badań na terenie stanowiska założone zostały dwa wykopy badawcze oraz wykonano szereg odwiertów. Badaniom wykopaliskowym poddano największy kopiec z pierwszej grupy, mający średnicę ok. 9 m. i wysokość względną ok. 0,6 m. Założony został na nim wykop o wymiarach 10 x 8 m., obejmujący jego północnozachodnią ćwiartkę oraz otoczenie. W trakcie badań na szczycie kopca, na głębokości 0,5 m. odkryto obiekt (jamę grobową?) zbudowany z kamieni. Mimo iż odsłonięto tylko cześć struktury, dało się zaobserwować, że ułożone kamienie tworzyły owalną formę. W nasypie znaleziono liczne fragmenty naczyń glinianych i zabytki krzemienne. Ciekawym znaleziskiem okazał się paciorek o średnicy 7 mm. z wywierconym otworkiem, wykonany ze skamienieliny morskiej sprzed 200 mln lat – Isocrinus nicoleti. To rzadkie znalezisko prawdopodobnie nie było związane z samym kurhanem lecz z osadą znajdującą się wcześniej w tym miejscu. Innym wyjątkowym zabytkiem okazał się krzemienny grocik trzoneczkowaty o długości 2,5 cm., z ułamanym trzonkiem. Na podstawie znalezionej ceramiki sam kurhan można datować na okres pradziejowy, jednak materiał w nasypie zapewne ma związek z kilkoma fazami osadniczymi. Prawdopodobnie w bliskim sąsiedztwie kopców funkcjonowała osada lub osady, których pozostałości mogą być obecnie widoczne na mapie NMT w formie systemu dawnych pól. To właśnie ich struktura w drugiej kolejności zwróciła uwagę badaczy. Badania dawnej miedzy przeprowadzone zostały w miejscu, gdzie jej fragment wchodził w profil ziemny wykopanego w latach 80-tych XX wieku dołu, z którego brano piasek na utwardzenie drogi oddziałowej. Założony został na nim podłużny wykop o wymiarach 6 x 1 m. W wyniku prac nie stwierdzono śladów struktury miedzy, poza znaczącym zwiększeniem miąższości humusu w miejscu jej przebiegu, jednak nie było to zaskoczeniem. Wyraźnie widoczny w NMT przebieg pól przy próbie weryfikacji jest zazwyczaj w terenie trudno dostrzegalny. W wykopie znaleziono ceramikę nawiązującą do fragmentów z nasypu kurhanu.

Wykonane odwierty na kopcach i miedzy miały na celu określenie budowy i porównanie stratygrafii warstw. Pierwsze obserwacje wskazują, że kopce z pierwszego skupiska zbudowane zostały podobnie jak badany kurhan, co potwierdza odkryta w trakcie odwiertów ceramika.