Puszcza Białowieska, podobnie jak i inne kompleksy leśne, posiada cechy, które wzbudzają zainteresowanie archeologa czy historyka. To niezaludnione terytorium kryje szereg interesujących informacji. Dzięki wielowiekowej ochronie tego kompleksu leśnego początkowo jako puszczy królewskiej (XV-XVIII wiek), a następnie carskiej (XIX stulecie), Puszcza Białowieska nigdy nie była odlesiona, czy też zniszczona na dużą skalę. Aż do końca XVIII wieku jej użytkowanie gospodarcze było ograniczone i nie obejmowało komercyjnych wyrębów na dużą skalę, po raz pierwszy przeprowadzonych tu dopiero w 1915 roku. Wielowiekowe tradycyjne użytkowanie Puszczy (głównie sianożęcia i bartnictwo, od XVII wieku również wypalanie potażu, smoły drzewnej i węgla drzewnego) doprowadziło co prawda do antropogenicznych przekształceń jej krajobrazów roślinnych, jednak nie wpłynęło znacząco na stan zachowania znajdujących się na tym terenie stanowisk archeologicznych. W niezmienionej formie przetrwały zarówno obiekty posiadające własną formę terenową, tj. kurhany i konstrukcje kamienne, jak również stanowiska osadnicze płaskie, przykryte jedynie cienką warstwą ściółki.
Cel prowadzonych badań
Celem projektu jest przedstawienie w formie zbioru danych informacji o zasobach materialnych kulturowych i przyrodniczych związanych z działalnością człowieka w przeszłości na terenie całego polskiego kompleksu Puszczy Białowieskiej przede wszystkim z badań nieinwazyjnych.
Mimo wszystkich dostępnych możliwości badawczych, jakimi dziś dysponuje archeologia, wiele zagadnień dotyczących Puszczy nadal wymaga opracowania, jak choćby weryfikacja roli, jaką odgrywały liczne na omawianym terenie kurhany i kopce. Dlatego tak istotne jest przeprowadzenie wieloaspektowych badań w celu uzyskanie nowych informacji, dzięki którym możliwe będzie zarejestrowanie kolejnych miejsc związanych z osadnictwem, pól, osad, grodzisk, cmentarzysk i cmentarzy czy miejsc produkcyjnych, co pozwoli na lepsze zrozumienie charakteru użytkowania tego obszaru leśnego.
Zastosowana metoda badawcza
Do realizacji projektu naszego projektu trwającego 36 miesięcy wykorzystane zostaną różnego rodzaju badania o charakterze nieinwazyjnym i inwazyjnym. Ich celem będzie pozyskanie różnego typów danych o rodzajach funkcjonowania człowieka na tym charakterystycznym terenie leśnym.
Badania nieinwazyjne dotyczyć będą na pozyskaniu i analizie danych pochodzących z lotniczego skaningu laserowego ALS (ang. Airbone Laser Scanning), badań powierzchniowo-weryfikacyjnych stanowisk archeologicznych wytypowanych na mapach NMT (Numeryczny Model Terenu) i w niektórych przypadkach NMPT (Numeryczny Model Pokrycia Terenu), oraz badań geofizycznych wybranych nowo odkrytych obiektów. Dane te zostaną uzupełnione o opracowania przyrodniczych map GIS, kwerendę archiwalną i źródłową związaną z historią badań archeologicznych, historią Puszczy Białowieskiej oraz analizę geomorfologiczną terenu.
Badania inwazyjne w projekcie będą stanowiły część uzupełniającą – dokonane zostaną wiercenia na terenie wybranych obiektów, przeprowadzone zostaną badania sondażowe oraz niewielkie wykopy na obszarze wybranych nowo odkrytych stanowisk. Działania inwazyjne pozwolą na ustalenie chronologii wybra
nych obiektów archeologicznych.
Dużą rolę w projekcie odegrają badania i analizy przyrodnicze materiału zabytkowego pozyskanego w trakcie prac terenowych. Analizy specjalistyczne: botaniczna, palinologiczna, dendrologiczna, antrakologiczna, C14, archeozoologiczna i zoologiczna, antropologiczna szczątków kostnych.
Wpływ spodziewanych rezultatów na rozwój nauki, cywilizacji, społeczeństwa
Rezultatem niniejszych, wyjątkowych i pionierskich badań będzie monografia zawierająca katalog zmian antropogenicznych i przyrodniczych Puszczy Białowieskiej od epoki kamienia do czasów współczesnych. Przedstawione dane pozwolą na przygotowanie szeregu publikacji w czasopismach ogólnopolskich i międzynarodowych, na temat wpływu człowieka na środowisko na przestrzeni dziejów na specyficznym terenie, jakim jest Puszcza Białowieska.
Uzyskane informacje, przekazane następnie do Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, pracowników Białowieskiego Parku Narodowego i służb leśnych staną się podstawą do opracowania planu ochrony stanowisk archeologicznych Puszczy Białowieskiej.
Efekty projektu Dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze Puszczy Białowieskiej będą miały wpływ na rozwój regionu i promocję tego wielowymiarowego dziedzictwa wśród miejscowej ludności. W naszych przedsięwzięciach będziemy zwracać szczególną uwagę na działania popularyzatorskie.