Zapraszamy do przeczytania luźnej, autorskiej popularnonaukowej relacji z naszych wiosennych badań, która ukaże się w czterech kolejnych odcinkach. Pierwszy przybliży klimat naszych badań, kolejne poświęcone będą trzem grupom obiektów: kurhanom, grodzisku i kopcom świadczące o działalności przemysłowej na terenie Puszczy.
Zawilce, mokradła i nadzieje
Projekt oficjalnie ruszył od pierwszego stycznia 2017 r. Prace przygotowawcze do badań rozpoczęliśmy jeszcze w końcu zimy, przeprowadzając kwerendy archiwalne i dokonując analiz danych z ALS (Airborne Laser Scanning) – lotniczego skaningu laserowego, tak więc już wczesną wiosną byliśmy gotowi do wyjścia w teren. Badania postanowiliśmy rozpocząć od serca Puszczy – północno-zachodniego obszaru Białowieskiego Parku Narodowego. Ze względu na zaostrzone przepisy ochrony dziedzictwa przyrodniczego miały mieć one charakter nieinwazyjny.
Nasze główne zadanie polegało na sprawdzeniu w terenie formy oraz widoczności obiektów zidentyfikowanych uprzednio na NMT – Numerycznym Modelu Terenu. Oprócz dokumentacji fotograficznej i pomiarów, naszym zadaniem była ocena stanu zachowania stanowisk i identyfikacja potencjalnych zagrożeń.
Prace zaplanowane zostały na koniec marca, kiedy Puszcza budzi się do życia. Zalegający po czasie mrozów śnieg występował już tylko sporadycznie, a ślady niedawnej zimy widoczne były w postaci nasączonej po roztopach ziemi. Na trudno dostępnym obszarze, na którym znajdowały się przeznaczone do weryfikacji obiekty, miejscami nie wystarczały już wysokie buty, konieczne były kalosze i wodery.
Dalej od dróg położone stanowiska wymagały nawet godzinnych dojazdów. Do części potencjalnych obiektów można było dotrzeć dzięki wytyczonym przez leśników drogom oddziałowym. Bywały miejsca stanowiące dla nas duże wyzwanie – na obszarze BPN, gdzie obowiązywał całkowity zakaz wjazdu, pozbawieni naszych samochodów terenowych musieliśmy skorzystać z rowerów.
W miarę postępu badań na naszych oczach budziła się przyroda. Przez pierwszy tydzień przemierzaliśmy jeszcze morze jesiennych liści, wśród nich natrafiając na wykroty, borsucze nory i krecie kopce – miejsca, w których natura wraz z ziemią może wydobyć na powierzchnię zabytki archeologiczne. Z upływem dni liście pokryła koronkowa warstwa zawilców, zmieniając szatę kolorystyczną całej puszczy. Utrudniało to wprawdzie poszukiwanie artefaktów, ale pomogło w identyfikacji weryfikowanych obiektów. Niska wiosenna roślinność uwypuklała wcześniej mniej widoczne drobne różnice w ukształtowaniu powierzchni.
Podczas dwutygodniowych badań w terenie przeprowadzona została przez nas weryfikacja stanowisk wytypowanych wcześniej na podstawie danych ALS oraz map historycznych i geologicznych. Na wybranych obiektach wykonane zostały nieinwazyjne sondażowe badania wysokorozdzielczą, mobilną metodą geofizyczną opartą na emitowaniu fal elektromagnetycznych o krótkich częstotliwościach – georadarem GPR, jednym z najnowocześniejszych urządzeń dostępnych na rynku. Badania przyniosły dobre efekty – zidentyfikowaliśmy trzy różne zespoły obiektów: skupisko kurhanów, zespół osadniczy z grodziskiem oraz kopce świadczące o działalności przemysłowej na terenie Puszczy.
Zapraszamy do przeczytania drugiego odcinka relacji z naszych badań, który ukaże się wkrótce.
autor: Roman Szlązak
